Od dnia 7 kwietnia 2023 roku weszły w życie przepisy o pracy zdalnej, której definicja została na stałe wpisana do Kodeksu pracy. Tym samym uregulowaniu prawnemu uległ stan pracy poza siedzibą pracodawcy, coraz częściej spotykany wśród pracowników na podstawie tzw. ustawy covidowej.
Definicja pracy zdalnej
Praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Należy zauważyć, że jest to nowy sposób wykonywania pracy, a nie nowy rodzaj umowy o pracę.
Kluczowym elementem definicji pracy zdalnej jest wykonywanie pracy całkowicie lub częściowo w innymi miejscu niż miejsce wskazane w umowie o pracę. Miejsce to (ewentualnie miejsca) wskazuje pracownik, a pracodawca je akceptuje. Miejsce wykonywania pracy zdalnej należy podać w umowie o pracę (ewentualnie innym dokumencie). Podstawową cechą pracy zdalnej poza miejscem jej wykonywania jest świadczenie pracy „przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość”, min. środki komunikacji elektronicznej, ale także telefon, fax, komunikatory, listy.
Rodzaje pracy zdalnej
Wyróżniamy pracę zdalną całkowitą, częściową (praca hybrydowa), a także okazjonalną.
Praca zdalna całkowita i częściowa wymaga wprowadzenia regulaminu/porozumienia dotyczącego pracy zdalne. Udzielana jest w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Uzgodnienie między stronami umowy o pracę dotyczące wykonywania pracy zdalnej przez pracownika może nastąpić przy zawieraniu umowy o pracę albo w trakcie zatrudnienia. Praca zdalna całkowita i częściowa nie ma ograniczeń czasowych.
Praca zdalna okazjonalna jest uprawnieniem pracowniczym wynikającym wprost z ustawy i nie wymaga osobnej regulacji stron stosunku pracy. Stąd też świadczona jest na wniosek pracownika. Pracę zdalną okazjonalną pracownik może świadczyć do 24 dni w roku.
Polecenie wykonywania pracy zdalnej
Praca zdalna może być wykonywa na polecenie pracodawcy:
- W okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu lub
- W okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.
Polecenie pracy zdalnej pracodawca może wydać w dowolnej formie.
Pracownik powinien złożyć bezpośrednio przed wydaniem polecenia przez pracodawcę oświadczenie w postaci papierowej lub elektronicznej, że posiada warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej.
Pracodawca może w każdym czasie cofnąć polecenie wykonywania pracy zdalnej z co najmniej dwudniowym uprzedzeniem.
W przypadku zmiany warunków lokalowych i technicznych uniemożliwiającej wykonywanie pracy zdalnej pracownik informuje o tym niezwłocznie pracodawcę. W takim przypadku pracodawca niezwłocznie cofa polecenie wykonywania pracy zdalnej.
Roszczenie pracownika uprzywilejowanego
Wśród grupy pracowników uprzywilejowanych do wykonywania pracy zdalnej należą:
- pracownik, o którym mowa w art. 1421 § 1 pkt 2 i 3 k.p. (Pracownik rodzic dziecka posiadającego zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, o którym mowa w art 4 ust 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin “Za życiem”życiem”(Dz U z 2020 r poz 1329) (pracownik rodzic:
- a) dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz
- dziecka posiadającego odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno wychowawczych, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r Prawo oświatowe (Dz U z 2021 r poz 1082 oraz z 2022 r poz 655 i 1079).
- pracownica w ciąży,
- pracownik wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 4. roku życia,
- pracownik sprawujący opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Powrót do pracy stacjonarnej
W przypadku podjęcia pracy zdalnej w trakcie zatrudnienia, każda ze stron umowy o pracę może wystąpić z wiążącym wnioskiem , złożonym w postaci papierowej lub elektronicznej, o zaprzestanie wykonywania pracy zdalnej i przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy.
Strony ustalają termin przywrócenia poprzednich warunków wykonywania pracy, nie dłuższy niż 30 dni od dnia otrzymania wniosku. W razie braku porozumienia przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy następuje w dniu następującym po upływie 30 dni od dnia otrzymania wniosku.