Dożywocie to wbrew powszechnemu przekonaniu nie jest kara, lecz umowa uregulowana w Kodeksie cywilnym.
Występuje w praktyce dość często.
Umowa dożywocia- co to takiego?
Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie. Należy jednak pamiętać, że w takim przypadku nabywca powinien, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę (dożywotnika) jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
Jak długo trwa umowa dożywocia?
Umowa trwa do końca życia dożywotnika, z tym, że co do zasady obowiązkiem nabywcy nieruchomości jest wyprawienie pogrzebu.
Umowy o dożywocie nie można wypowiedzieć, w szczególnych okolicznościach można natomiast żądać jej rozwiązania albo zamiany świadczeń na dożywotnią rentę (o czym poniżej). Należy pamiętać, że zmiana zakresu świadczeń na rzecz dożywotnika może nastąpić także umową stron. Co więcej, dożywotnik może rzec się w całości świadczeń stanowiących treść dożywocia.
Ustanowienie dożywocia może nastąpić także na rzecz osób bliskich dożywotnikowi. Osobą bliską może być małżonek, krewny lub powinowaty, ale również osoba spoza tego kręgu, z którą zbywcę wiążą szczególnie bliskie stosunki, np. konkubina.
W ramach dożywocia nabywca nieruchomości zobowiązany jest zwykle zapewnić dożywotnikowi albo jeśli się umówiono osobie mu bliskiej utrzymanie, przez spełnianie świadczeń, które zaspokoją jego potrzeby w taki sposób, aby nie musiał przyczyniać się do zdobywania środków na realizację niezbędnych wymagań życiowych. Strony mogą oczywiście same określić jakie to będą świadczenia.
Należy pamiętać, że z uwagi na to, iż przedmiotem umowy jest przeniesienie własności nieruchomości, umowa dożywocia wymaga dla swej ważności formy aktu notarialnego. Ponadto, jeśli dożywotnik chciałby zrzec się świadczeń z umowy dożywocia, to musiałby zrobić to również w formie aktu notarialnego.
Umowa dożywocia a renta
Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień. Sąd może również rozwiązać umowę o dożywocie. Dożywotnik może żądać zamiany prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tego prawa, także w przypadku jeśli zobowiązany zbył nieruchomość.
Na koniec należy pamiętać, że osoba, względem której ciąży na dożywotniku ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną w stosunku do niej. Warunkiem jest, aby wskutek zawartej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny. Uprawnienie to przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu na czas zawarcia umowy. Uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną nie można natomiast żądać po upływie lat pięciu od daty tej umowy.